
O ταλαντούχος σκηνοθέτης και ηθοποιός Ένκε Φεζολλάρι μίλησε στο stellasview.gr και στον Ευθύμιο Ιωαννίδη για την παράσταση «Παζολίνι» σε σκηνοθεσία της Αγγελικής Καρυστινού, στην οποία πρωταγωνιστεί με αναμφίλεκτη δεξιοτεχνία, χαρίζοντάς μας μια εντυπωσιακή τω όντι ερμηνεία.
Ο διακεκριμένος σκηνοθέτης και ηθοποιός Ένκε Φεζολλάρι με την καταπληκτική και καθαρή φωνή, γνωστός για τη συμμετοχή του σε σπουδαίες παραστάσεις στο θεατρικό γίγνεσθαι της χώρας, αλλά και στον κινηματογράφο, καθώς και σε τηλεοπτικά σίριαλ, μας μίλησε για τον ανυπέρβλητο Πιερ Πάολο Παζολίνι, τον οποίο που υποδύεται με επιτυχία στο θεατρικό σανίδι, το έργο. Μας όρισε επίσης τι είναι νοσταλγία για τον ίδιο, και μοιράστηκε μαζί μας την ιδιαίτερη σχέση που έχει με την πολιτική, το θείο και τον έρωτα. Έκτοτε, δεν έχει σταματήσει να εγείρει δικαίως τον θαυμασμό του κοινού, των σκηνοθετών, αλλά και των κριτικών για τις ερμηνευτικές και σκηνοθετικές του ικανότητες.
Ανθρώπινη μοναξιά, «καφκικά» υπαρξιακά κενά, νευρωτικοί, απροσάρμοστοι ήρωες και τέλος, η φυγή στο όνειρο, στην ψευδαίσθηση και στην αναπόληση. Όλα αυτά δηλαδή που αποτελούν χαρακτηριστικά της εποχής μας, είναι και τα συστατικά της πυκνής, μελαγχολικής και υγρής ατμόσφαιρας του έργου, «Παζολίνι». Ποιο στοιχείο της παράστασης, ωστόσο, σε έχει αγγίξει προσωπικά πιο πολύ;
Κατ’ αρχάς ομολογώ ότι με αγγίζει όλη η πορεία του Πιερ. Οι σταθμοί πιο αναλυτικά που αναφέρονται στην παράσταση και ειδικότερα η σχέση με τη μαμά του και η Κάλλας είναι δυο στιγμιότυπα όπου βουτώ βαθιά ως ερμηνευτής. Από την άλλη, το δύσκολο για μένα είναι οι δύο τελευταίες στιγμές της παράστασης. Το τέλος του, πιο συγκεκριμένα με συνθλίβει αυτή η στιγμή. Στο μανιφέστο ιδίως θα έλεγα πως ξερνώ τα σωθικά μου. Με καταλαμβάνει πλήρως η θεωρία του και το δριμύ κατηγορώ εναντίον του, όπως επίσης και στη σκηνή, όταν είναι μόνος και κοιτά στην προβλήτα τα παιδιά που παίζουν…Οι σκοτεινές του στιγμές από την άλλη, όπως η συνάντηση με τον πατέρα συνιστά πολύ προσωπική επίσης στιγμή για ‘μένα, και σημαίνει πολλά. Κυρίως θα έλεγα, ωστόσο, πως το στοιχείο που με ταράζει και με αγγίζει περισσότερο από όλα είναι το γεγονός ότι ένας άνθρωπος του διαμετρήματος του Παζολίνι κατηγορήθηκε τόσο πολύ και δολοφονήθηκε τόσο άσχημα και αποτρόπαια…αυτό.
Ο Νινέττο Ντάβολι, ο πρωταγωνιστής των περισσότερων ταινιών του πολυσχιδούς κινηματογραφιστή, ποιητή, συγγραφέα Πιερ Πάολο Παζολίνι δήλωσε πως: «Ο Παζολίνι υπήρξε ένας μεγαλειώδης άνθρωπος, μέγας σε ό,τι καταπιανόταν». Πώς θα περιέγραφες τον ήρωα που υποδύεσαι από τη δική σου οπτική γωνία;
Ήταν διάνοια και ανθρώπινος, βαθιά ανθρώπινος, τολμηρός, δε φοβόταν να αναμετρηθεί με την εξουσία, ποιητής, λόγιος, ερωτεύσιμος, ένα μικρό παιδί. Είχε μια πολυτάραχη ζωή και φιλίες που θα ζήλευε ο καθένας μας (βλέπε Μοράβια, Σαρτρ, Κάλλας, Μοράντε κλπ). Ήταν μαρξιστής, αδύναμος, τον κατέκλυζε βέβαια μια απέραντη μοναξιά, για ‘μένα, ωστόσο, ήταν ένα θείο πλάσμα… Επινόησε ας μην το παραγνωρίζουμε μια μοναδική κινηματογραφική γλώσσα πέρα από τα γραπτά του και τη λογοτεχνία, ενώ συγχρόνως ήταν πολιτικοποιημένος και έπαιρνε σημαίνουσα θέση απέναντι στα κοινωνικοπολιτικά ζητήματα της Ιταλίας. Ήταν εν ολίγοις ένα πρόσωπο με κύρος, επαναστατικός και κοφτερός και συνάμα, ένας αναμφισβήτητα ευγενής και ταπεινός άνθρωπος.
Τον κυνήγησαν με 37 καταγγελίες για τον «Ακαττόνε», το «Μάμα Ρόμα», το «Θεώρημα» και άλλες ταινίες του: Η Καθολική εκκλησία, η λογοκρισία, η κοινωνία. Τον αντιμετώπισαν βίαια. Ποτέ όμως δεν έχασε την ψυχραιμία του, συνέχιζε πάντα με ευγένεια να εκφράζει τις ιδέες του». Ο Ενκε Φεζολλάρι για την υπεράσπιση ποιων ιδεών του θα ήταν ικανός να αρχίσει πόλεμο;
Νομίζω ότι οι εποχές άλλαξαν. Τώρα είμαστε υπέρμαχοι ενός Εγώ και μιας βαθιάς ναρκισσιστικής κουλτούρας που μας περιβάλλει. Απωλέσαμε ως εκ τούτου, πιστεύω την αθωότητα και την αμέριστη εμπιστοσύνη στο βαθύ είναι μας. Δεν έχουμε συνεπώς, τις αξίες και την ικανότητα να διακρίνουμε το φωτεινό μονοπάτι της Τέχνης και της Ζωής. Είμαστε έτσι συγκεχυμένοι και εκτός κέντρου ως άνθρωποι, αλλά και ως κοινωνία. Από την άλλη, ανέκαθεν μειονότητα ήταν τα φωτεινά ινδάλματα που μας εμπεριέχουν θα έλεγα. Σίγουρα όμως είμαι υπέρμαχος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της ισότητας, της ταξικής πάλης, ούτως ή άλλως πόλεμος δεν είναι η κατάκτηση της κάθε μέρας; Το να παλεύεις ειδικότερα για τις αξίες ως άνθρωπος με την τέχνη σου. Ναι για την Τέχνη είμαι σε πόλεμο, για τα ιδανικά μου που πιστεύω για το σκουπιδαριό, εντούτοις που μας κατακλύζει αντιστέκομαι σθεναρά. Το να είσαι άλλωστε εργάτης, σημαίνει να είσαι αντιμέτωπος με τα δικά σου φαντάσματα και τους δικούς σου δαίμονες. Παλεύεις έτσι σε ένα εργασιακό μεσαίωνα για τα αυτονόητα και από την άλλη ναι, δε διαπραγματεύομαι κεκτημένα σε ό,τι αφορά πολιτικές θέσεις και ανθρώπινους αγώνες. Προέρχομαι εξάλλου από αριστερή οικογένεια με παιδεία και αρχές. Γαλουχήθηκα από τη μητέρα μου να αγαπώ τους ανθρώπους, τους αδύναμους και όλα μου τα έργα έχουν ασχοληθεί με τη θέση των αδυνάμων, της γυναίκας που έχει υποστεί ανηλεή πόλεμο, τον άνθρωπο. Είμαι ανθρωπιστής σαν τον Παζολίνι (μακάρι)δεν ασχολήθηκα, άλλωστε με σαχλά και ευτελή έργα. Ακόμα δε, και όταν έκανα τον Πειρασμό του Ξενόπουλου (σπουδαίος συγγραφέας) αναζήτησα την ουσία του έργου και είχε μια πολιτική διάσταση εκείνη η συνάντηση.
Ο Παζολίνι υπήρξε μαρξιστής χωρίς παρωπίδες και φανατισμούς, αθεϊστής με θρησκευτικό εντούτοις λόγο και ανοιχτά ομοφυλόφιλος; Ποια είναι αλήθεια η σχέση σου με τη δρώσα πολιτική, το άφατο θείο, αλλά και τον ζείδωρο έρωτα;
Απεχθάνομαι τον φανατισμό από όπου και αν προέρχεται. Ταυτίζομαι βέβαια με τον Παζολίνι αρκετά ως Ένκε, και ως προς τις ιδέες, αλλά και ως προς τα πιστεύω του. Γεννήθηκα και μεγάλωσα σε μια αθεϊστική κοινωνία, αγαπώ εντούτοις τον Χριστιανισμό. Μ΄ αρέσει έτσι να παρακολουθώ τη λειτουργία το Πάσχα. Αυτή ειδικότερα η μαγεία της λιτανείας, ο Χριστός και η διδασκαλία του με αγγίζει, αλλά δεν είμαι θρήσκος. Για ‘μένα το θέατρο είναι η θρησκεία και η πατρίδα μου, με μαγεύει όμως το Θείο δράμα και πραγματικά κλαίω με το Γλυκύ μου Έαρ γιατί είναι οικουμενικά όλα αυτά. Πιστεύω στον Θεό που αγκαλιάζει το σύμπαν, στον Θεό που κρύβει ο καθένας μας, στους πεφωτισμένους ανθρώπους. Ο Αναστάσιος της Αλβανίας για παράδειγμα με συντάραξε με άγγιξε βαθιά. Αγιοσύνη, αυτό που λέει ο Ρίτσος αυτή η σιωπηλή αγιοσύνη, που σκύβεις με ευλάβεια, εκεί κατοικεί ο Θεός για μένα. Ναι ο Χριστιανισμός θα έλεγα πως σε πολλά σημεία με βρίσκει σύμφωνο… Πολιτικά έχω χάσει πολλές φιλίες ειδικά με το δημοψήφισμα. Ο καλλιτέχνης δεν έχει δουλειά να μπλέκει με αυτά. Πολιτική θέση είναι για ΄μένα τα έργα που καταπιάνομαι και από αυτήν τη σκοπιά παίρνω θέση, κατά τα άλλα κανένα κόμμα δε με εκφράζει πια… Ο έρωτας κατέχει σημαντική θέση στη ζωή μου, με επηρεάζει και ταυτόχρονα με γκρεμίζει, κρατώ πάντα την ερωτική ζωή μου μακριά από τη δουλειά μου. Θεωρώ ότι είναι κινητήρια ουσία για την Τέχνη αν και τις περισσότερες φορές ο έρως είναι καταστροφή… Παλιότερα βέβαια ήμουν πιο τολμηρός και θαρραλέος τα τελευταία, ωστόσο, χρόνια είμαι πιο επιφυλακτικός και δύσκολος. Μου λείπει βέβαια όλη αυτή η αίσθηση της ξεγνοιασιάς και το συνακόλουθο το περιπετειώδες ενδεχόμενο να φάω τα μούτρα μου. Τώρα φυσικά οι σχέσεις, όσο μεγαλώνουμε είναι πιο δύσκολες, κλειστήκαμε στα καβούκια μας…
Ήταν συνδεδεμένος με την Ελλάδα, ας μην ξεχνάμε ότι γύρισε τη «Μήδεια» με τη Μαρία Κάλλας» και ήταν σύμφωνα με τον Ρομπέρτο Βίλλα : «βαθύς γνώστης της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, ο καλύτερος μεταφραστής αρχαίων ελληνικών κειμένων στα ιταλικά, από το πρωτότυπο κείμενο». Ποια χαρακτηριστικά της ελληνικής πραγματικότητας θαυμάζεις και ποια σου δημιουργούν αισθήματα απαρέσκεια;
Θαυμάζω τον αγώνα του Έλληνα που δεν τα παρατά ποτέ, το αστείρευτο χιούμορ που υπάρχει στον λαό, τον νταλκά και το ντέρτι, τη γενναιοδωρία και την ανθρωπιά, το χαμόγελο και το θα τα καταφέρουμε έστω και μπατίρηδες. Απεχθάνομαι την αγένεια στα μέσα μεταφοράς, την εκφασίζουσα νοοτροπία που οδεύουμε τα τελευταία χρόνια, και την κοντόφθαλμη μνήμη, καθώς ξεχνάμε εύκολα και συγχωρούμε. Θα ήθελα το δίχως άλλο να σκύβουμε με ευλάβεια ξανά στα μεγάλα κείμενα των ποιητών μας, να διαβάζουμε περισσότερο, ναι αυτό θα ήθελα. Να είμαστε περήφανοι και να αγαπάμε με σεβασμό την πατρίδα και όχι να μακελεύουμε σύμβολα και φασιστικές νοοτροπίες. Με λυπεί βαθύτατα που έχει διεισδύσει στα σχολεία ο ναζισμός… Να σώσουμε τα νέα παιδιά.
Στην παράσταση, προβάλλεται έντονα το στοιχείο της νοσταλγίας. Στα αρχαία Ελληνικά γράφει ο Κούντερα “Η επιστροφή λέγεται νόστος. Άλγος σημαίνει πόνος. Νοσταλγία είναι επομένως ο πόνος που προκαλεί σε κάποιον η ανικανοποίητη λαχτάρα της επιστροφής.” Αλήθεια, αν σου ζητούσα να ορίσεις τη λέξη νοσταλγία, τι θα απαντούσες;
Νοσταλγία για μένα είναι να κρατά κανείς το τελευταίο κομμάτι αθωότητας που του έχει απομείνει και να γυρνά κάθε φορά πίσω όταν ελλοχεύει ο κίνδυνος να χάσει τον δρόμο του στη λαίλαπα της καθημερινότητα και στην αδυσώπητη μιζέρια των ημερών που διανύουμε.
Ο Παζολίνι με το σπουδαίο έργο του, κατόρθωσε να μείνει στο πάνθεον της 7ης τέχνης. Περνώντας τα χρόνια τι θα ήθελες να σκέφτεται ο κόσμος, όταν ακούει το όνομά σου;
Σκηνοθέτης, ηθοποιός, καλλιτέχνης, ο Ένκε.
Ολοκληρώνοντας τη συνέντευξη, αν σου δινόταν η ευκαιρία να γνωρίσεις τον ήρωα που υποδύεσαι τι θα του εξέφραζες;
Θα ήθελα να τον πάω στην Ακρόπολη βράδυ… τα ξημερώματα σε ένα παρηκμασμένο μπαρ και το πρωί στη θάλασσα και να μη μιλώ, μόνο να τον ακούω…δε θα του μιλούσα διότι με την παράσταση τού μιλώ κάθε φορά που τον ερμηνεύω, και μέσα από ΄κει του εκφράζω ό,τι έχω μέσα στα σπλάχνα μου.
Συνέντευξη: Eυθύμιος Ιωαννίδης
Ευχαριστώ από καρδιάς τον Ένκε Φεζολλάρι για την προσήνεια και την απλότητά του και του εύχομαι καλή καλλιτεχνική πορεία!
Περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση θα βρείτε εδώ
Μπορείτε να διαβάσετε την κριτική μας για την παράσταση εδώ
Η Υπόκλιση & το Χειροκρότημα εδώ
Φωτογραφίες & video: Στέλλα Πέρπερα
Κάντε το πρώτο σχόλιο