Κριτική για την «Γκόλφω» του ΚΘΒΕ με την Δάφνη Λαμπρόγιαννη

Ήμασταν εκεί για εσάς, το stellasview.gr βρέθηκε με τον Νέστορα Αναστάσιο στον αύλειο χώρο της Μονής Λαζαριστών την Κυριακή, 19 Ιουλίου 2020 και παρακολούθησε την εξαιρετική παράσταση «Γκόλφω» του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδας με την Δάφνη Λαμπρόγιαννη.

Το έργο:

Η «Γκόλφω», το κορυφαίο θεατρικό έργο του Σπυρίδωνος Περεσιάδη, αποτελεί μαζί με το αντίστοιχο έργο «Ο αγαπητικός της βοσκοπούλας» του Δημητρίου Κορομηλά τον ανθό, το έξοχο δείγμα του είδους του δραματικού ειδυλλίου που άνθισε στη δεκαετία του 1880.

Γράφτηκε και πρωτοπαρουσιάστηκε θεατρικά στην Ακράτα, τον τόπο διαμονής του συγγραφέα, το 1893. Πολύ σύντομα όμως παρουσιάστηκε στις αθηναϊκές σκηνές, στην υπόλοιπη ελληνική επαρχία, αλλά και σε πόλεις του εξωτερικού με έντονο ελληνικό στοιχείο (Σμύρνη, Οδησσό, Παρίσι). Η απήχηση που γνώρισε το έργο ήταν τόσο μεγάλη, ώστε οι μικροί θίασοι να το θεωρούν «σωσίβιο των θιάσων», το έργο δηλαδή που πάντα θα εξασφάλιζε θεατές. Για αυτόν τον λόγο άλλωστε μεταφέρθηκε λίγα χρόνια μετά, το 1914 και στον κινηματογράφο.

Το βουκολικό ποιμενικό και τραγικό αυτό θεατρικό έργο, πέρα από το ότι ακουμπάει σε μία από τις δύο κυριότερες αισθητικές θεατρικές τάσεις της εποχής του το δραματικό ειδύλλιο (η άλλη ήταν το κωμειδύλλιο), συμπυκνώνει και όλη την τραγικότητα της ζωής του ίδιου του συγγραφέα που το έγραψε σχεδόν τυφλός και πέθανε εντελώς άπορος και σχεδόν μόνος.

Ο αγνός έρωτας και η φτώχεια της βοσκοπούλας Γκόλφως και του Τάσου αναμετρώνται με τον πλούτο και το γινάτι του πλούσιου τσελιγκόπαιδου Κίτσου και της Σταυρούλας σε μία πλοκή που θυμίζει αρχαίο δράμα, με όλη τη δραματική κορύφωση, τον λόγο και τον αντίλογο και φυσικά τη ψυχοσυναισθηματική κάθαρση ενός αρχαίου δράματος.

Το έργο διαδραματίζεται στα Αροάνια Όρη των Καλαβρύτων και στηρίζεται σε ποιητικούς θρύλους και ίσως σε κάποια παλιά αληθινή ιστορία της περιοχής του συγγραφέα. Έτσι λοιπόν, όπως εξαιρετικά σημειώνει ο Μιχάλης Γ Μέρακλης, ο Περεσιάδης μας αποδίδει μία σύγχρονη (για την εποχή του…) τραγωδία, δανειζόμενος ως γνήσιο τέκνο της αγροτικής κοινότητας της εποχής του πολλά στερεότυπα στοιχεία της δημοτικής παράδοσης όπως: παροιμίες, κατάρες, ευχές, αγροτικές εικόνες, περιγραφές, όρκους, βρισιές και τραγούδια.

Η «Γκόλφω», όπως εύστοχως σημειώνει η Ευανθία Ε. Στιβανάκη, είναι η δικιά μας Ιουλιέτα, μία 17χρονη κόρη που ξέρει να αγαπά με τη ψυχή μιας αληθινής γυναίκας, να συγχωρεί με μεγαλοψυχία και ωριμότητα, ενώ ξέρει να περιφρονεί τη ζωή με την ορμή των νιάτων της, αφού ο δρόμος της ζωής της δεν μπορεί να χαρακτηρίσει αλλιώς παρά μόνο μέσα από την αγάπη του Τάσου.

Όλο το υπέροχο και συγκλονιστικό κείμενο της Γκόλφως, με τον τέλειο δεκαπεντασύλλαβο γραμμένο στην υπέροχη δημώδη λαϊκή (ποιμενική) γλώσσα που αντηχούσε στα Καλάβρυτα (και όχι μόνο) την εποχή του συγγραφέα, εκφέρεται ατόφιο και κρυστάλλινο από τους καταπληκτικούς ηθοποιούς της παράστασης του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδας. Είναι τόσο διαυγή η εκφορά του λόγου που αποκαλύπτει ακόμα και στους πιο ανυποψίαστους θεατές την απέραντη ομορφιά του κειμένου του Περεσιάδη με παρόμοιο τρόπο που μας αποκαλύπτονται τα μεγάλα αρχαία δράματα. Μέσα λοιπόν από αυτό το πρίσμα θα τολμούσαμε να πούμε πως ο θρήνος της Γκόλφως είναι ισάξιος με της Αντιγόνης και οι στίχοι της περί αγάπης ίσως και αραιότεροι από την περίφημη «Ωδή στον Έρωτα» του Σοφοκλή (έρως ανίκατε μάχαν….).

Έχετε γεια, ψηλά βουνά και λόγγοι και λαγκάδια και κάμποι και ξεχειμαδιά και σεις έρμα μαντριά μου. Έχετε γεια λημέρια μου, και όλοι εσείς οι τόποι, όπου σας επερπάτησα τα πρόβατα βοσκόντας. Χελμέ βουνό περήφανο και του Μοριά καμάρι, με το νερό τ’ αθάνατο και τις πολλές νεράιδες, άλλη φορά δεν θ’ ακουστεί απ΄την ψηλή κορφή σου της Γκόλφως το τραγούδισμα. Χελμέ μου, γεια σ’ αφήνω.

Γκόλφω

Υπόθεση:

Η φτωχή και ορφανή Γκόλφω, μια όμορφη νεαρή βοσκοπούλα που ξενοδουλεύει υπηρετώντας τον τσέλιγκα Ζήση, γνωρίζει τον έρωτα στα μάτια ενός παλικαριού της περιοχής, του βοσκού Τάσου. Κι ενώ την πολιορκεί το αρχοντόπουλο της περιοχής, ο Κίτσος, εκείνη αρνείται τις προτάσεις του και παραμένει πιστή στους όρκους αγάπης που έχει ανταλλάξει με τον Τάσο. Οι δύο νέοι αρραβωνιάζονται και ετοιμάζονται να παντρευτούν, όταν ο Τάσος δέχεται πιεστικά προξενιά για την εξαδέλφη του Κίτσου και κόρη του τσέλιγκα, Σταυρούλα. Παρά την αρχική του άμεση άρνηση, ο Τάσος τελικά δελεάζεται από τη μεγάλη προίκα της Σταυρούλας και διώχνει την Γκόλφω. Η νεαρή κοπέλα απελπίζεται, χάνει τα λογικά της και καταριέται τον Τάσο. Λίγο πριν τον γάμο τους, η παραλοϊσμένη πια Γκόλφω σηκώνει την κατάρα και τους εύχεται κάθε ευτυχία. Ο Τάσος κλονίζεται από το μεγαλείο του έρωτά της, αλλάζει γνώμη και τρέχει στο κατόπι της, είναι όμως αργά: Η Γκόλφω έχει φαρμακωθεί και ξεψυχά στα χέρια του. Ο Τάσος αυτοκτονεί στο πλευρό της.

Ερμηνείες:

Οι εξαιρετικοί ηθοποιοί της παράστασης κλήθηκαν με μεγάλη επιτυχία να διεκπεραιώσουν περισσότερους από έναν ρόλους μετακινούμενοι ερμηνευτικά (υφολογικά και αισθητικά) με απαράμιλλη ευκολία και πειστικότητα ανάμεσα στο δίπολο αγάπη-φτώχεια και πλούτος-γινάτι, που αποτελεί και τον κύριο άξονα του έργου.

Έτσι λοιπόν η Δάφνη Λαμπρόγιαννη είναι κορυφαία ως πονεμένη Αστέρω (η μάνα της Γκόλφως), πειστική και μοχθηρή ως Σταυρούλα (η τσελιγκοπούλα που θέλει να κλέψει από την Γκόλφω τον Τάσο), και επιβλητική ως Ζήσης (ο μεγαλοτσέλιγκας πατέρας της Σταυρούλας) τον οποίον ερμηνεύει υπερφυσικά και υπερβατικά στηριζόμενη σε ένα καταπληκτικό σκηνογραφικό εύρημα.

Ο πάντα καλός Δημήτρης Μορφακίδης είναι και πάλι έξοχος ως Κίστος (το τσελιγκόπαιδο που έχει βάλει στο μάτι την Γκόλφω) και συγκινητικός ως Θανασούλας (ο αγαθός πατέρας του Τάσου).

Η Χρύσα Τουμανίδου είναι πραγματικά μία αποκάλυψη ως Γκόλφω, ακλόνητη ερμηνευτικά σαν βράχος στο ύψος της ηθικής ανωτερότητας και του σθένους της ηρωίδας, αγνή και αέρινη σαν κελαρυστό νερό από τα ύδατα της Στυγός να “κελαρύζει” τον αγιάτρευτο πόνο της αγάπης και τέλος σκοτεινή και παραλοϊσμένη να αποζητά το αδιανόητό της τέλος.

Μοναδικός είναι και ο Θάνος Φερετζέλης που ακροβατεί με μαεστρία ανάμεσα στον κωμικό χαρακτήρα του Δήμου (ο ξάδερφος της Γκόλφως) και τη σκοτεινή δολιότητα του Γιάννου (ο φίλος του Κίστου).

Βασιλική Μακρή: “μαθαίνω και εξελίσσομαι μέσα από την επαφή μου με νέα κείμενα”

Τέλος, θαυμάσιος είναι και ο Χρήστος Παπαδημητρίου που εκτός από τη σκηνοθεσία συμμετέχει και ως ηθοποιός και ερμηνεύει καταπληκτικά τον απαιτητικό, δισυπόστατο και διλημματικό Τάσο (τον αρραβωνιαστικό της Γκόλφως).

Σκηνοθεσία:

Ο σκηνοθέτης της παράστασης Χρήστος Παπαδημητρίου μας αποδίδει μια δεμένη και εξαιρετική παράσταση, που αφήνει το κείμενο να ρεύσει σε εμάς ως κρυστάλλινο ύδωρ με όλη τη λαϊκή ομορφιά και σοφία του έργου να φτερουγίζει και να κελαηδεί στη ψυχούλα μας “ως σαν τις πέρδικες που ροβολούν και λούζονται στη βρύση που η Γκόλφω προσέτρεξε νερό για να επάρει”.

Στην παράσταση ακούγονται και ορισμένα υπέροχα τραγούδια σε μουσική του Άλκη Κανίδη και σε στοίχους του ίδιου του σκηνοθέτη Χρήστου Παπαδημητρίου.

Τέλος, αξίζει να μνημονεύσουμε το ευρηματικό σκηνικό και τα όμορφα κοστούμια της Μαρίας Καβαλιώτη, που παίζουν κομβικό ρόλο στην παράσταση.