Η ταλαντούχα δραματολόγος και σκηνοθέτις Κίρκη Καραλή μίλησε στο StellasView.gr και στον Ευθύμιο Ιωαννίδη με αφορμή την παράσταση «Η απολογία της Μαρίας Κιουρή» που ανεβαίνει στο θέατρο Αμαλία!
Κίρκη είσαι μια έμπειρη και καταξιωμένη δραματολόγος- σκηνοθέτις. Πότε πρωτοήλθες σε επαφή με το θέατρο; Τι ήταν αλήθεια αυτό που σε οδήγησε να ακολουθήσεις τη συγκεκριμένη πορεία στον χώρο της τέχνης;
Σας ευχαριστώ πολύ. Πρώτη πρώτη επαφή είχα σε μια παιδική παράσταση πριν ακόμη πάω σχολείο. Μου είχαν δημιουργηθεί θυμάμαι ανάμεικτα συναισθήματα, όπως θαυμασμός, φόβος, δέος, αγωνία, και τίποτα απ’ αυτά δεν ξεχάστηκε αργότερα. Στα τελειώματα του σχολείου κι ενώ πίστευα μάλιστα πως δεν πρέπει να ασχοληθώ με κάτι καλλιτεχνικό στη ζωή μου, συνέβη μια ξαφνική μεταστροφή και κατάλαβα ότι το θέατρο μπορεί να συνδυάζει όλα αυτά που ψάχνω. Είναι ένας χώρος άλλωστε που σου επιτρέπει να εργάζεσαι και μόνος σου ορισμένες στιγμές, αλλά και με ομαδικό πνεύμα κάποιες άλλες. Αλλάζει διαρκώς το αντικείμενο με το οποίο ασχολείσαι και δεν υπάρχει ρουτίνα. Παράλληλα, επιβάλλει την έρευνα σε πολλαπλά επίπεδα. Όταν δε, δουλεύεις για το θέατρο δεν μπορείς να αποφύγεις το ψάξιμο της Ιστορίας, της κοινωνιολογίας, της ψυχολογίας και πολλών άλλων παραμέτρων. Τέλος, είναι μια δουλειά, τουλάχιστον όπως την κάνω εγώ, που περιέχει γράψιμο, σβήσιμο, κόψιμο, ράψιμο. Κι είναι, κατά τη γνώμη μου, το ομορφότερο στάδιό της.
Όποιος ταξιδεύει, διαβάζει, έρχεται σε επαφή με τις τέχνες και με τις κουλτούρες άλλων λαών, θα καταλάβει ότι δεν έχει τίποτα να φοβάται απ’ αυτό που αρχικά ονομάζει “ξένο”
Αφορμώμενη από ένα ερωτικό σκάνδαλο, στο Παρίσι του 1911, η Ευσταθία εμπνεύστηκε μια φανταστική απολογία, την «Απολογία της Μαρίας Κιουρί» για να μας ξεδιπλώσει τη βιογραφία της σπουδαίας φυσικού. Ποια ήταν αλήθεια εκείνα τα χαρακτηριστικά της γραφής της Ευσταθίας που σε έπεισαν να συνδιαλλαγείς με το κείμενό της;
Πρώτα πρώτα με έπεισε η “συμμαχία” Πέγκυς και Ευσταθίας σε σχέση με αυτήν την παράσταση. Οι δύο τους είχαν ξεψαχνίσει αυτήν τη γυναίκα και είχαν παθιαστεί με το πόσα πολλά πράγματα έχει να πει σ’ εμάς σήμερα. Φυσικά δυσκολευόμουν να τις πιστέψω, καθώς αυτά που ήξερα εγκυκλοπαιδικά για την Κιουρί ήταν μεν σημαντικά, αλλά μάλλον αδιάφορα θεατρικά. Κι όμως, μέσα από το κείμενο της Ευσταθίας γνώρισα μια άλλη όψη της Κιουρί, στην οποία βρήκα και δικά μου σημεία να ταυτιστώ. Έτσι κατάλαβα πώς όπως για εμένα έσπασε αυτή η “νέα γνωριμία” ένα στερεότυπο, έτσι θα μπορούσε να σπάσει και για πολύ κόσμο.
Στην πραγματικότητα, η παράνομη σχέση της με Πολ Λανζεβίν ήταν μια αφορμή. Εκείνη την περίοδο ο αντισημιτισμός και η ξενοφοβία είχαν ενταθεί αρκετά στη Γαλλία, και η Κιουρί επειδή το πατρικό της όνομα ήταν Σκλοντόβσκα και θύμιζε εβραϊκό όνομα, κατηγορήθηκε πως ήταν Εβραία. Πώς θα μπορούσε η τέχνη πιστεύεις να σιγάσει τη διάχυτη ξενοφοβία που έχει ακραγγίξει και τη δική μας κοινωνία;
Τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων εκείνο τον καιρό έγραφαν για μια “πολωνέζα που σέρνει κάτω απ’ τη φούστα της τους άντρες μας”… Όποιος ταξιδεύει, διαβάζει, έρχεται σε επαφή με τις τέχνες και με τις κουλτούρες άλλων λαών, θα καταλάβει ότι δεν έχει τίποτα να φοβάται απ’ αυτό που αρχικά ονομάζει “ξένο”. Απ’ το “ξένο” έχεις μόνο να κερδίσεις εμπειρίες, γνώσεις, ιδέες. Το μόνο που χάνεις στην επαφή σου με το “ξένο” είναι ο φόβος. Η τέχνη και ειδικά το θέατρο, επειδή σου φέρνει ανθρώπους μπροστά σου -στα λίγα μέτρα- που έχουν ίσως να πουν μια ιστορία τελείως “ξένη” απ’ τη δική σου κι επειδή έχεις- την ασφάλεια ότι “το κάνουν στα ψέματα” -κι άρα δεν πρέπει να φοβάσαι-, μπορεί να σε φέρει αντιμέτωπο με στερεότυπα που έχουν καθίσει στο κεφάλι σου και δεν έχουν καμία αντικειμενική αλήθεια για να θρέφονται. Μαζί με το συναίσθημα, που οφείλει κατά τη γνώμη μου να μεταφέρει μια παράσταση, σε μαλακώνει, ώστε να δεχτείς πιο ομαλά τις σκέψεις και τις αλήθειες των άλλων ανθρώπων. Σου μεταγγίζει δημοκρατία, μ’ έναν τρόπο. Σου θυμίζει πως δε χρειάζεται να είμαστε όλοι καρμπόν, ούτε στις απόψεις, ούτε στις θρησκείες μας, ούτε στην εμφάνισή μας. Αρκεί να είμαστε σε θέση να κατανοήσουμε ο ένας τον άλλον και να τον συναισθανθούμε.
Η ίδια επισήμανε μάλιστα μετά τη σχέση της με τον Πολ ότι «δεν πρέπει να φοβόμαστε την ανθρώπινη φύση, μόνο να προσπαθούμε να την κατανοήσουμε». Στην ερώτηση λοιπόν τι έχεις ξορκίσει με την ενασχόλησή σου με την τέχνη τι θα απαντούσες;
Ου… είναι πολλά τα ξόρκια. Πρώτα πρώτα, ενώ υποτίθεται πως το να σκηνοθετείς είναι το να ασκείς απόλυτο έλεγχο σε ένα μικρό κατασκευασμένο σύμπαν, αυτό που εν τέλει συμβαίνει, σε όλους τους σκηνοθέτες του κόσμου, είναι αυτό το σύμπαν, λίγο ή πολύ, να δρα αυτόνομα στο φινάλε. Ειδικά το θέατρο (και όχι τόσο πολύ το σινεμά), επειδή αποτελείται κυρίως από ανθρώπους, έχει την τάση να μετακινείται έως και να μεταλλάσσεται από μέρα σε μέρα… Αν δε συμφιλιωθείς, λοιπόν, αρχικά με αυτό, νομίζω ποτέ δε θα ηρεμήσεις. Ότι αυτή την τελειότητα που αναζητάς απ’ την πρώτη πρόβα, παίζει τελικά να τη βρεις στην 25η παράσταση κι ίσως ποτέ ξανά. Είναι σαν την τελειότητα που αναζητάμε στη ζωή μας. Μπορεί πολλές φορές να είμαστε πολύ κοντά και ποτέ μας να μην την πιάσουμε. Είναι ένας υπαρξιακός συμβιβασμός, όσο να πεις, όλο αυτό. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, αυτό που ξορκίζεις μέσω μιας ομαδικής τέχνης, όπως το θέατρο, είναι ο εγωισμός. Πρέπει να μάθεις ότι δεν είσαι μόνος σου, ιδίως όταν είσαι ηθοποιός. Να μάθεις να είσαι γενναιόδωρος, να δείχνεις εμπιστοσύνη, να ακούς χωρίς να σχολιάζεις συγχρόνως από μέσα σου, να ξέρεις να μοιράζεσαι και βέβαια να ξέρεις να πέφτεις πολύ όμορφα και να σηκώνεσαι με ακόμη περισσότερη χάρη.
Το 1914, τη χρονιά που ξέσπασε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος η Κιουρί θέλησε να βοηθήσει με κάθε τρόπο τη Γαλλία και με τα χρήματα που είχε κερδίσει από την κατάκτηση του Νόμπελ ενίσχυσε τον στρατό της Γαλλίας με 20 κινητές και 200 σταθερές μονάδες για ακτινογραφίες. Πώς θα ήθελες να είναι το μέλλον του θεάτρου και των άλλων τεχνών γενικότερα;
Αν έπρεπε να χρησιμοποιήσω μια λέξη θα ήταν: γενναιόδωρες. Πολλά καλλιτεχνικά δημιουργήματα συνομιλούν σήμερα με τον εαυτό τους και με τον καλλιτέχνη μπαμπά τους. Βέβαια, το κάνουν με τόσο δυνατή φωνή που φτάνουν να απασχολούν κοινό και Μέσα. Αλλά απ’ αυτό το παράδοξο σύστημα, υπάρχουν θεατές που βγαίνουν πικραμένοι, ενοχλημένοι που είδαν κάτι που δεν τους άρεσε καθόλου και που δεν καταλαβαίνουν γιατί τόσοι άλλοι ασχολούνται μ’ αυτό. Το “δήθεν” δημιούργημα μπορεί να ανατροφοδοτεί τον φαύλο κύκλο του, αλλά διώχνει πολύ πολύ κόσμο από τις τέχνες, γιατί τις κάνει ακατανόητες, άστοχες, βαρετές. Το θέατρο οφείλει να συζητάει με έναν τρόπο: Να συζητάει ένα θέμα με τους θεατές του. Έτσι ξεκίνησε κι αυτή είναι η δουλειά του. Χωρίς να απαιτεί να συμφωνήσουμε σε τίποτα. Ούτε στο νόημα, ούτε στην αξία του.
Η Μαρία Κιουρί με τη δράση και τις επιλογές της προσπάθησε να απαλλαγεί από τα στερεότυπα που η κοινωνία θέλησε για την ίδια. Η Κίρκη Καραλή για την υπεράσπιση ποιων ιδεών της θα ήταν ικανή να αρχίσει πόλεμο;
Νομίζω η στέρηση της ελευθερίας είναι η αυτονόητη απάντηση. Μπορεί στις μέρες μας η ελευθερία να στερείται με χίλιους ύπουλους τρόπους, αλλά το γεγονός ότι το ξέρω με κάνει λίγο πιο ξύπνια απ’ αυτούς που δεν το ξέρουν. Το κακό είναι πως απέναντι σ΄αυτήν τη στέρηση -υπόγεια ή φανερή- τα οχυρά δεν κρατιούνται μόνο από έναν. Κι αφήστε που οι περισσότεροι από εμάς, έχουμε επιλέξει οι ίδιοι τους τρόπους με τους οποίους στερείται η ελευθερία μας. Πολύ μπερδεμένος πόλεμος. Για τον οποίο σίγουρα χρειάζονται σύμμαχοι, αλλά πρώτος εχθρός είναι ο εαυτός.
Απ’ το “ξένο” έχεις μόνο να κερδίσεις εμπειρίες, γνώσεις, ιδέες. Το μόνο που χάνεις στην επαφή σου με το “ξένο” είναι ο φόβος.
Με το σπουδαίο ερευνητικό έργο της και έμεινε στο πάνθεον της ανθρωπότητας. Το όνομά της δόθηκε σε μονάδα μέτρησης της ραδιενέργειας (Ci) και στο τεχνητό χημικό στοιχείο με ατομικό αριθμό 96, το κιούριο. Περνώντας τα χρόνια τι θα ήθελες να σκέφτεται ο κόσμος όταν ακούει το όνομά σου;
Αν εννοείτε αφού πεθάνω, τίποτα να μη σκέφτεται που να με αφορά. Αν μπαίνει στη διαδικασία ο κόσμος να σκέφτεται εμένα κι άλλους νεκρούς, τότε θα σημαίνει πως κάτι πάει πολύ στραβά στον καιρό του και στη ζωή του. Ελπίζω οι επόμενες γενιές να ξεπεράσουν όλες τις προηγούμενες. Να μείνουν κάποια βιβλία, κάποιοι δίσκοι, κάποια χημικά στοιχεία, κάποιες συνταγές μαγειρικής κι όλα τα άλλα να είναι ολοκαίνουρια, χωρίς βαρίδια ρετρό εποχών. Προς το παρόν, όσο ακόμη ζω, χαίρομαι να ακούω ότι αισθάνθηκε κανείς πολλά διαφορετικά πράγματα βλέποντας μια δουλειά μου. Αν συγκινηθεί, με κάποιο τρόπο, θα χαρώ ακόμη περισσότερο.
Το “δήθεν” δημιούργημα μπορεί να ανατροφοδοτεί τον φαύλο κύκλο του, αλλά διώχνει πολύ πολύ κόσμο από τις τέχνες, γιατί τις κάνει ακατανόητες, άστοχες, βαρετές.
«Αισθάνομαι την ανάγκη να σας πω πόσο πολύ θαυμάζω το πνεύμα σας, την ενέργειά σας και την τιμιότητά σας. Θεωρώ τον εαυτό μου ευτυχή που είχα την ευκαιρία να σας γνωρίσω προσωπικά στις Βρυξέλλες», έγραψε ο Αλβέρτος Αϊνστάιν στη Μαρί Κιουρί έπειτα από τη συνάντησή τους στο Βέλγιο. Αλήθεια αν σου δινόταν η ευκαιρία να γνωρίσεις τη Μαρία Κιουρί τι θα της εξέφραζες;
Θα της έλεγα πριν απ’ όλα συγχαρητήρια για όσα τόλμησε να αισθανθεί με πάθος, γράφοντας όσους έπρεπε στα παλιά της τα παπούτσια. Έπειτα θα της έδινα ξεχωριστά συγχαρητήρια για ‘κείνες τις φωτογραφίες των συνεδρίων που είναι η μόνη γυναίκα ανάμεσα σε τόσους άντρες και παρόλα αυτά δεν την πιάνει το μάτι σου, γιατί αυτό που αποπνέει είναι η ισοτιμία μεταξύ των συναδέλφων της. Και τέλος, θα της έλεγα, πως είναι λίγο χαζούλα. Γιατί σε μια τόσο ηλίθια ανθρωπότητα, δεν πρέπει να αφήνεις τη ραδιενέργεια ελεύθερη να κυκλοφορεί, χωρίς ασφαλιστικά μέτρα. Α, οπωσδήποτε θα ζητούσα τη γνώμη της και για το φόρεμα που έφτιαξε η Άση Δημητρολοπούλου για την Πέγκυ. Έχω ακούσει πολλές κυρίες να το σχολιάζουν μετά την παράσταση και σίγουρα θα είχε κάτι κι εκείνη να μας πει.
Συνέντευξη: Ευθύμιος Ιωαννίδης
Ευχαριστώ πολύ την Κίρκη Καραλή για την πολύ ενδιαφέρουσα συνομιλία μας και της εύχομαι από καρδιάς καλή συνέχεια στην καλλιτεχνική της πορεία!
Περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση «Η απολογία της Μαρίας Κιουρή» μπορείτε να βρείτε εδώ
Βρείτε μας στα social media του StellasView:
Facebook: https://www.facebook.com/Stellasview-1549199718743717/
Instagram: https://www.instagram.com/stellasview.gr/
Youtube: https://www.youtube.com/c/StellaPerpera
Twitter: https://twitter.com/StellaPerpera
Κάντε το πρώτο σχόλιο