O Χάρης Ζαλαβράς, συγγραφέας, κινηματογραφιστής και λάτρης του κινηματογράφου, μίλησε στο stellasview.gr και στην Αγγελική Κερπιτσοπούλου, με αφορμή το πρώτο του συγγραφικό πόνημα με τίτλο “Η Ιστορία του κινηματογράφου, στην παραλία”. ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ από τις Εκδόσεις 24 γράμματα.
Πώς θα περιγράφατε τον σύγχρονο κινηματογράφο σήμερα;
Θα τον χώριζα σε δυο μέρη. Στον κινηματογράφο του Χόλιγουντ και στον υπόλοιπο. Λέγοντας Χόλιγουντ εννοώ τον εμπορικό κινηματογράφο (όχι απαραίτητα πάντα κακό) που στοχεύει, στα εξαιρετικά οπτικοακουστικά εφέ, στη δράση και στην ανάλαφρη ανάλυση των χαρακτήρων, όχι γιατί δεν μπορεί παραπάνω, αλλά γιατί δε θέλει και στον υπόλοιπο ανεξάρτητο κινηματογράφο, που έχει κυρίως ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα. Σε αυτόν τον κινηματογράφο υπάρχει μια αποστασιοποίηση από τα δρώμενα, υπάρχει ανάλυση χαρακτήρων σε βάθος, χωρίς όμως να εκμαιεύεται το συναίσθημα. Γενικότερα σε αυτόν τον κινηματογράφο δε θα δεις απαραίτητα αυτό που θες. Πολλές φορές η προέλευση μιας ταινίας δυσκολεύει την κατάταξη ανάμεσα στις δυο πλευρές, χαρακτηριστικό παράδειγμα το πρόσφατο Καπερναούμ. Και κάπου εκεί ανάμεσα σε αυτούς τους δυο κόσμους υπάρχουν οι γαλλικές κομεντί!
Ποιος είναι άραγε ο ρόλος του κινηματογράφου σε μια διαρκώς μεταβαλλόμενη κοινωνική πραγματικότητα;
Θεωρώ ότι ο κινηματογράφος επηρεάζεται πάντα από τις κοινωνικοπολιτικές αλλαγές . Δε θεωρώ ότι ο κινηματογράφος μπορεί να επηρεάσει την κοινωνία. Εφόσον μια οποιαδήποτε ταινία έχει από πίσω της έναν δημιουργό, αυτός ο δημιουργός έχει ήδη επηρεαστεί από κάτι που τον έκανε να μεταφέρει αυτό το κάτι στο πανί. Ο κινηματογράφος είναι το μέσο λοιπόν για κάποιον δημιουργό να εξωτερικεύσει στον κόσμο απόψεις και πεποιθήσεις που έχει ήδη διαμορφώσει ο ίδιος μέσα από την κοινωνικόπολιτική πραγματικότητα που βιώνει. Ένα παράδειγμα για το ότι ο κινηματογράφος επηρεάζεται από τις κοινωνικές αλλαγές, είναι οι πάρα πολλές ταινίες που ασχολούνται με τον ρατσισμό και τα κοινωνικά δικαιώματα τα τελευταία χρόνια. Αυτό είναι απόρροια της κατεύθυνσης που έχει ήδη πάρει η κοινωνία προς τα εκεί και όχι το αντίθετο .
Ποια είναι θα λέγατε η διαφορά ενός κλασικού βιβλίου κινηματογράφου και του δικού σας;
Ένα κλασικό βιβλίο για τον κινηματογράφο είναι συνήθως ένα σύγγραμμα με παρά πολλές ορολογίες και τεχνικά ζητήματα, είναι ένα πολύτιμο και χρήσιμο εργαλείο για αυτόν που θέλει να δημιουργήσει κινηματογράφο, αλλά όχι για αυτόν που αγαπάει το σινεμά σαν θεατής, γι αυτόν είναι ουσιαστικά η άχαρη πλευρά του κινηματογράφου. Αυτή είναι η βασική διαφορά, αυτό το βιβλίο είναι γραμμένο για τον θεατή. Για να μάθει πράγματα χωρίς να κουραστεί, χωρίς να δυσκολευτεί, σίγουρα να γελάσει (ελπίζω) και να βάλει σε σειρά πολλά γεγονότα από την ιστορία της 7ης τέχνης. Όπως λέει και το οπισθόφυλλο, έχει μέσα πραγματικά τόσο πολλές ιστορίες που ίσως να είναι περισσότερες από ό,τι οι σελίδες του.
Ποια ήταν η αιτία πίσω από τη συγγραφή του συγκεκριμένου βιβλίου; Τι περιμένετε από τους αναγνώστες του;
Θα μιλήσω για την αφορμή, η αφορμή, όπως λέω και στην αρχή του βιβλίου, ήταν “ο Αϊνστάιν στην παραλία”, εξ ού και ο δικός μου τίτλος. Διάβαζα λοιπόν τον Αϊνστάιν και σκέφτηκα ότι πρέπει να υπάρξει και ένα βιβλίο εκλαϊκευμένο για τον κινηματόγραφο για την παραλία. Έτσι μου ήρθε η ιδέα, πράγματα που είχα διαβάσει διάσπαρτα σε διάφορα βιβλία, σημειώσεις που είχα κρατήσει από πολλά μαθήματα και σεμινάρια κινηματογράφου από καθηγητές μου, τα έβαλα σε μια σειρά και με οδηγό το χιούμορ ξεκίνησα για αυτό το εγχείρημα.
Τι να περιμένει ένας αναγνώστης από το βιβλίο σας; Γιατί να το αγοράσει;
Να περιμένει ότι θα περάσει καλά, θα κυλίσει ευχάριστα και γρήγορα, κύριο μέλημα μου ήταν να υπάρχει ροή. Θα μάθει σίγουρα πολλά πράγματα. Είναι πολλοί αυτοί που το διάβασαν, γνώστες του κινηματογράφου, και βρήκαν κάποιες ιστορίες και πληροφορίες που δεν τις γνώριζαν και αυτό είναι πολύ σημαντικό για μένα. Νομίζω δηλαδή ότι αυτός που θα το αγοράσει και θα το διαβάσει, όταν γυρίσει και την τελευταία σελίδα, θα έχει διαβάσει τόσες ιστορίες αληθινές, αλλά και ιστορίες που αφορούν τις πλοκές ταινιών και θα διαπιστώσει πως οι αληθινές είναι εξίσου εντυπωσιακές και καμία φορά πιο τραβηγμένες από τις ίδιες τις ταινίες.
Τι ρόλο παίζει ο κινηματογράφος για εσάς τόσο στη διαμόρφωση ενός ατόμου, όσο και μιας ολόκληρης ομάδας ατόμων; Πιστεύετε στην κοινωνική αλλαγή μέσω της εικόνας;
Δεν ξέρω αν ο κινηματογράφος διαμορφώνει χαρακτήρες, ίσως παλιά να γινόταν κάτι τέτοιο, αλλά στις μέρες μας δε νομίζω. Μπορώ να σκεφτώ π.χ. δύο ταινίες που όταν τις είδα με επηρέασαν για μέρες, (Fight Club και American Beauty) μάλιστα η μία από τις δυο ήταν λόγος για να ξυρίσω το κεφάλι μου τότε αλλά μέχρι εκεί. Πλέον δε θεωρώ ότι η κινηματογραφική εικόνα μπορεί να επιφέρει κοινωνική αλλαγή. Το 90% του σημερινού κινηματογράφου ακολουθεί πιστά τις κοινωνικές αλλαγές, δεν τις επιφέρει. Ο κινηματογράφος καθρεφτίζει την κοινωνία, αλλά και την τροφοδοτεί.
Ποια είναι η σχέση του κινηματογράφου σήμερα με τους θεωρητικούς της έβδομης τέχνης; Θεωρείτε ότι υπάρχει περισσότερος ‘’χώρος’’;
Ο Κινηματογράφος είναι ένα σύμπαν, όπως το πραγματικό σύμπαν και ένα από τα στοιχεία του είναι ότι συνεχώς διαστέλλεται, οπότε υπάρχει δεν υπάρχει χώρος θα τον καταλάβει.
Τι θα λέγατε πως σας έχει διδάξει η ενασχόλησή σας με τον κινηματογράφο τόσο σε επαγγελματικό, όσο και σε προσωπικό επίπεδο;
Όπως λέει και ένας φίλος μου και εισηγητής μου κάποτε: «είναι πολύ δύσκολο να κάνεις μια ταινία, δε θα έπρεπε, είναι απλά μια ταινία» Όντως τα τελευταία 6 χρόνια που ασχολούμαι από κοντά με τον κινηματογράφο διαπιστώνω ότι είναι κάτι πάρα πολύ δύσκολο σε όλα τα επίπεδα. Το να σκηνοθετήσεις μια ταινία είναι σαν να είσαι μαέστρος σε μια ορχήστρα που θα παίζει για 3 μήνες συνέχεια και πρέπει κάθε μέρα όλα να είναι άψογα. Με σημαντικότερο τις σχέσεις των ανθρώπων. Και απίστευτη κούραση! Από την άλλη όμως όλο αυτό είναι μαγεία, είναι όπως είπα πριν ένα άλλο σύμπαν. Αυτό που κατάλαβα είναι πως, όπως με όλες τις τέχνες, για να αρχίζει κάποιος να σκαλίζει τεχνικά θέματα και λεπτομέρειες, πρέπει να έχει μια λόξα με αυτό που ασχολείται. Ένας άνθρωπος, θα πάει σινεμά, θα δει την ταινία, θα γελάσει, θα κλάψει, θα φύγει. Δε θα κολλήσει στην λεπτομέρεια π.χ. πού στάθηκε η κάμερα, ο χαρακτήρας που παρακολουθώ είναι θλιμμένος άρα για αυτό φοράει μπλούζα με σχήματα τετράγωνα που το τετράγωνο συμβολίζει εγκλωβισμό κ.τ.λ. Άνθρωποι λοιπόν με αυτήν τη λόξα είναι και αυτοί που ορίζουν ένα έργο ως αριστούργημα ή όχι σε κάθε μορφή τέχνης. Ο Πολίτης Κέιν είναι ένα αριστούργημα για κάποιον που ασχολείται με τον κινηματογράφο από σκηνοθετικής πλευράς, για έναν θεατή είναι απλώς μια καλή ταινία.
Υπάρχει ιδέα για δεύτερο βιβλίο; Αν ναι, ποια θα είναι η θεματική του; Θα είναι για ή σχετικό με την έβδομη τέχνη;
Όχι δεν υπάρχει κάτι αυτήν τη στιγμή στο μυαλό μου, τον Οκτώβρη, ωστόσο, θα ξεκινήσω γυρίσματα για μια ταινία μικρού μήκους ως σκηνοθέτης – σεναριογράφος οπότε προέχει τώρα αυτό.
Συνέντευξη: Αγγελική Κερπιτσοπούλου
Ευχαριστώ εκ βαθέων τον Χάρη Ζαλαβρά για την προθυμία του στο να πραγματοποιηθεί αυτή μας η συνομιλία και του εύχομαι καλή συνέχεια στην καλλιτεχνική του πορεία!
Κάντε το πρώτο σχόλιο