H Μαρία Τσαντσάνογλου, Αν. Γενική Διευθύντρια MOMus & Διευθύντρια MOMus-Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης-Συλλογή Κωστάκη, μίλησε στο stellasview.gr και στην Αγγελική Κερπιτσοπούλου για την τέχνη.
Η Μαρία Τσαντσάνογλου γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Υποστήριξε το διδακτορικό της στο Πανεπιστήμιο Λομονόσοφ της Μόσχας με θέμα τις πηγές και την πρόσληψη του Ρωσικού Φουτουρισμού (1993). Το ερευνητικό της πεδίο και οι δημοσιεύσεις της αφορούν κυρίως την περίοδο της ρωσικής πρωτοπορίας. Ιδιαίτερα έχει ασχοληθεί με θέματα σχετικά με την σύνθεση των τεχνών, την οπτική ποίηση, την σχέση τέχνης και πολιτικής, τις διαπολιτισμικές σχέσεις. Από το 2002 εργάζεται ως επιμελήτρια στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και διδάσκει Ρωσική Τέχνη του 19ου και 20ου αιώνα στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.
Πώς θα περιγράφατε τη σύγχρονη τέχνη σήμερα;
Η σύγχρονη τέχνη είναι μια πολύ ευρεία έννοια που γίνεται αντιληπτή με διαφορετικούς τρόπους. Προσωπικά τα έργα σύγχρονης τέχνης μου κινούν το ενδιαφέρον όταν περιέχουν ένα από τα τρία παρακάτω χαρακτηριστικά και με ενθουσιάζουν όταν συνδυάζουν και τα τρία μαζί: α) πειραματισμοί και καινοτομίες ως προς τις τεχνικές, τις συνέργειες με τις άλλες τέχνες και την επιστήμη, τα μέσα και την φόρμα, β) πρόκληση του βλέμματος αλλά και γενικότερα των αισθήσεων, γ) μετάδοση ουσιαστικού και επίκαιρου μηνύματος που αναφέρεται σε πανανθρώπινα ζητήματα κοινωνικής ευαισθησίας – πολιτικά, φιλοσοφικά, ψυχολογικά.
Ποιος πιστεύετε ότι είναι ο ρόλος των μουσείων σε μια διαρκώς μεταβαλλόμενη κοινωνική πραγματικότητα;
Πέρα από τις εκθέσεις, ιστορικές και σύγχρονες, εκδόσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα για όλες τις ηλικίες, ενίσχυση της επιστημονικής έρευνας, διοργάνωση εργαστηρίων και συνεργασίες με άλλα μουσεία και πανεπιστήμια στην Ελλάδα και το εξωτερικό που οδηγούν και στην προσέλκυση κοινού, που είναι τα εύλογα ζητούμενα ενός μουσείου τέχνης, ένα μουσείο σημαίνει ακόμη προσφορά εναλλακτικής ψυχαγωγίας, σημαίνει πνευματική καλλιέργεια, σημαίνει κριτική ματιά στα θέματα της καθημερινότητάς μας και της επικαιρότητας. Σημαίνει αισθητικές προτάσεις. Σημαίνει πρόοδο, δημοκρατικότητα, ανεκτικότητα, πρωτοπορία, υπενθύμιση των διεκδικήσεων του παρελθόντος και βήμα στους νέους. Ασφαλώς όλα τα παραπάνω ισχύουν εάν υπάρχει μια διαρκής παρακολούθηση της κοινωνικής πραγματικότητας καθώς το μουσείο, σε τελική ανάλυση, μπορεί να συμβάλει με όλους τους τρόπους που προανέφερα στην βελτίωση της πραγματικότητας αυτής.
Ποιος θα λέγατε αλήθεια πως είναι ο ρόλος του MΟΜus στη διαμόρφωση της πολιτιστικής ταυτότητας της Θεσσαλονίκης;
Το MOMus μέσα από τους πέντε φορείς που το απαρτίζουν φιλοδοξεί να δώσει το στίγμα του στη μοντέρνα και σύγχρονη τέχνη, τη φωτογραφία, τη γλυπτική και να ενθαρρύνει την πειραματική και καινοτόμα δημιουργία. Είναι ο μεγαλύτερος εποπτευόμενος οργανισμός του Υπουργείου Πολιτισμού για την τέχνη και δεν προσβλέπει σε δραστηριότητα που περιορίζεται στο πλαίσιο της Θεσσαλονίκης αλλά φιλοδοξεί να γίνει ένας από τους σημαντικότερους φορείς για την τέχνης στην Ευρώπη. Ήδη πολλές δράσεις του, όπως οι εκθέσεις της συλλογής Κωστάκη, η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης και η Φωτομπιενάλε Θεσσαλονίκης εγγράφουν το MOMus στον χάρτη των μεγάλων μουσείων. Το γεγονός ότι η «Θεσσαλονίκη» υπάρχει στις λεζάντες όλων αυτών των δράσεων του MOMus, ενισχύει το γεγονός ότι η ίδια η πόλη είναι χαρακτηρισμένη ως πόλη σύγχρονου πολιτισμού και τόπος προσέλκυσης δημιουργικών ανθρώπων από την Ελλάδα, την ευρύτερη περιοχή και την Ευρώπη. Είναι στην πολιτική μας να ενισχυθεί κι άλλο αυτό το προφίλ της Θεσσαλονίκης.
Τι ρόλο παίζει για τους ανθρώπους του ΜΟΜus η ανάδειξη, αλλά και η προώθηση της εικαστικής δηµιουργίας στην Ελλάδα και με ποια μέσα υπηρετούνται οι στόχοι αυτοί;
Ένας μεγάλος αριθμός προγραμμάτων υλοποιούνται από τα στελέχη του MOMus για την προβολή της εικαστικής δημιουργίας στην Ελλάδα με ειδική έμφαση στους νέους δημιουργούς και καλλιτέχνες. Μερικά μόνο παραδείγματα είναι α) η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης και το «Εργαστήριο Νέων Καλλιτεχνών» που ξεκίνησε το ΚΜΣΤ και συνεχίζει το ΜΟΜus, β) η συμμετοχή του MOMus στο πρόγραμμα SKG-Bridges που αποτελεί γέφυρα συνάντησης νέων ηλικιακά δημιουργών από τις χώρες της Νότιας Ευρώπης, γ) το INSPIRE PROJECT που ξεκίνησε το ΜΜΣΤ και συνεχίζει το MOMus και το οποίο λειτουργεί ως ένα ανοικτό εργαστήριο για εκατοντάδες νέους καλλιτέχνες, με επικεφαλής διακεκριμένους διεθνείς καλλιτέχνες, δ) το πρόγραμμα για τους «Νέους Έλληνες Φωτογράφους» που διοργανώθηκε στο ΜОМus-Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης και παρουσιάζει το φυτώριο της φωτογραφικής δημιουργίας της Ελλάδας.
Τι θεωρείτε ότι πρέπει να βελτιωθεί στην πολιτιστική οργάνωση της Θεσσαλονίκης;
Η Θεσσαλονίκη προσφέρει πλέον έναν μεγάλο αριθμό επιλογών στους φιλότεχνους που επιθυμούν να παρακολουθήσουν – ακόμα και σε καθημερινή βάση – εκδηλώσεις για την σύγχρονη τέχνη. Εκτός από τα μουσεία μας, τις συλλογές μας, τις δράσεις μας και τις εκθέσεις μας υπάρχουν και φεστιβάλ, είτε ιστορικά, όπως λ.χ. το Φεστιβάλ Κινηματογράφου, τα Δημήτρια, είτε νεότερα όπως το SKG Bridges που εντάσσουν με οργανικό τρόπο τα εικαστικά στις δράσεις τους, υπάρχουν αξιόλογοι και δημιουργικοί χώροι τέχνης καθώς και ανεξάρτητες ομάδες καλλιτεχνών που δραστηριοποιούνται με εκθέσεις, με performances κλπ. και καταθέτουν εναλλακτικές προτάσεις για την τέχνη. Το πρόβλημα είναι ότι όσες προσπάθειες κι αν έγιναν εξακολουθεί να μην υπάρχει σε ψηφιακή ή έντυπη μορφή ένας αξιόπιστος οδηγός που να περικλείει αυτούς τους χώρους και τα προγράμματα και να καθοδηγεί τον επισκέπτη και τον φιλότεχνο.
Στην ερώτηση τι ρόλο παίζει η τέχνη για εσάς τόσο στη διαμόρφωση ενός ατόμου, όσο και μιας ολόκληρης πόλης, τι θα απαντούσατε;
Η προσφορά της τέχνης βρίσκεται πρωτίστως στην ενίσχυση παναθρώπινων κοινωνικών αξιών, όπως είναι η ελευθερία λόγου, η ισότητα, η αλληλεγγύη, η ειρήνη, ο σεβασμός του περιβάλλοντος… Επιπλέον, η τέχνη διαμορφώνει αισθητικές τόσο στην καθημερινότητά μας όσο και στον δημόσιο χώρο και λειτουργεί με τρόπο ευχάριστο και καθόλου καταναγκαστικό στην ανάπτυξη της παιδείας, ατομικής και συλλογικής. Η λίστα είναι μεγάλη και συμπίπτει με τις αξίες που περιφρουρεί και προβάλλει το μουσείο αυτό καθεαυτό, γεγονός που είναι πολύ ουσιαστικό, δημιουργικό, υπεύθυνο και προκλητικό.
Το MOMus – Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης – Συλλογή Κωστάκη, αναδείχθηκε ως «Μουσείο της Χρονιάς» από το The Art Newspaper Russia στην ειδική τελετή που πραγματοποιήθηκε την 1η Μαρτίου στη Μόσχα, στο Gostiny Dvor. Τι σημαίνει αυτή η διάκριση τόσο για εσάς, όσο και για το μέλλον του Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Θεσσαλονίκης;
Η Συλλογή Κωστάκη είναι γνωστή σε όλο τον κόσμο και τα έργα της συλλογής έχουν ταξιδέψει και ταξιδεύουν στα μεγαλύτερα μουσεία του κόσμου μέσα από δανεισμούς, από παραγωγές και συμπαραγωγές τόσο του πρώην Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης όσο, πλέον, και του MOMus-Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης. Αυτή η προβολή της αξίας της ρωσικής πρωτοπορίας στον κόσμο μέσα από ιστορικές εκθέσεις αλλά και μέσα από εκθέσεις που ενισχύουν τον διάλογο της τέχνης αυτής με το σήμερα είναι ένας από τους βασικούς καταστατικούς σκοπούς μας. Η βράβευση που έγινε με την αιτιολογία «για την συστηματική προβολή της ρωσικής πρωτοπορίας στον κόσμο» είναι για εμάς μια αναγνώριση της δουλειάς μας και φυσικά μας προκάλεσε μεγάλη χαρά και ενθάρρυνση να συνεχίσουμε πιο δυναμικά.
Ποια είναι άραγε η σχέση του καλλιτέχνη σήμερα με τους εκθεσιακούς χώρους τέχνης; Θεωρείτε για παράδειγμα ότι υπάρχει περισσότερος «χώρος»;
Πιστεύω ότι ο «χώρος» είναι απεριόριστος. Η σύγχρονη τέχνη δεν περιορίζεται στα white cubes και στους τοίχους των μουσείων και των γκαλερί. Βρίσκεται στον δρόμο, βρίσκεται στα ίδια τα εργαστήρια των καλλιτεχνών που μπορούν να ανοίξουν για τους επισκέπτες, βρίσκεται στο διαδίκτυο. Ήδη ο «χώρος» έχει καθιερωθεί ως ένα από τα ίδια τα συστατικά στοιχεία της σύγχρονης τέχνης. Μένει να αξιοποιηθεί με τρόπο ευφάνταστο, έξυπνο, ευαίσθητο και δημιουργικό.
Ολοκληρώνοντας τη συνέντευξη, τι θα λέγατε ότι σας έχει διδάξει η ενασχόληση σας με την τέχνη τόσο σε επαγγελματικό, όσο και σε προσωπικό επίπεδο;
Από μικρό παιδί ζούσα μέσα στην τέχνη και η εικαστικότητα προσδιόριζε την αισθητική μου από το ντύσιμο μέχρι τον τρόπο που ήταν τοποθετημένο το τασάκι στο τραπέζι, από τις συχνότητες των κινήσεων των ανθρώπων που περπατούν στο δρόμο μέχρι το ξεκαρτάρισμα όλων των άχρηστων εικόνων που μας βομβαρδίζουν καθημερινά έως ότου μείνουν 3, 5 ή 10 εικόνες που από μόνες τους δίνουν πραγματικό νόημα στη ζωή. Μετά κατάλαβα ότι αυτό λέγεται καλλιτεχνική επιμέλεια, curating. Αυτός ο τρόπος είναι εδώ και χρόνια το επάγγελμά μου αλλά εξακολουθώ πάντα να τον εφαρμόζω και στην προσωπική μου ζωή.
Συνέντευξη: Aγγελική Κερπιτσοπούλου
Ευχαριστώ εκ βαθέων την Μαρία Τσαντσάνογλου για την προθυμία της στο να πραγματοποιηθεί αυτή μας η συνομιλία και της εύχομαι καλή συνέχεια στην εικαστική της πορεία!
Κάντε το πρώτο σχόλιο