Ο καταξιωμένος καλλιτέχνης του θεάτρου Σκιών, Χρήστος Στανίσης μίλησε στο stellasview.gr και στον Ευθύμιο Ιωαννίδη για τις παραστάσεις που επιμελείται στο θέατρο Αθήναιον.
Ο Θεσσαλονικιός Χρήστος Στανίσης, είναι ένας από τους πιο έμπειρους καλλιτέχνες που ασχολούνται επαγγελματικά με το Θέατρο Σκιών. Μαθητής του αλησμόνητου Ευγένιου Σπαθάρη, ακολουθώντας πιστά τόσο τη συμβουλή του καλλιτεχνικού του «πατέρα» όσο και το πάθος του για τη συγκεκριμένη τέχνη, φέτος ανέβασε τον πήχη πολύ ψηλά και έφερε τον Καραγκιόζη σε κλειστό θέατρο, στο Θέατρο Αθήναιον, για μία ολόκληρη σεζόν, συνοδεία μουσικών επί σκηνής. Κάθε Κυριακή λοιπόν στο Θέατρο Αθήναιον μια διαδραστική παράσταση περιμένει μικρούς και μεγάλους με ζωντανή μουσική και ρεπερτόριο που εμπλουτίζεται διαρκώς και το δίχως άλλο εντυπωσιάζει!
Λίγοι πλέον ασχολούνται επαγγελματικά με το θέατρο σκιών. Πότε συναντήσατε τον Καραγκιόζη για πρώτη φορά και τι σας κέντρισε τόσο, ώστε να θέλετε να μπείτε πίσω από τον μπερντέ;
Τον Καραγκιόζη τον συνάντησα όταν ήμουν περίπου πέντε χρονών στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης, όπου έδινε τότε παραστάσεις εκεί, ο Ευγένιος Σπαθάρης. Με την πρώτη μάλιστα εικόνα, τη στιγμή ακριβώς που αντίκρισα στο πανί τον Καραγκιόζη και ακούγοντας τις φωνές του Καραγκιόζη, του Χατζηαβάτη, αλλά και των υπολοίπων μελών της παρέας του Καραγκιόζη ένιωσα μία πολύ μεγάλη έλξη προς αυτό το θέατρο και μία έντονη επιθυμία να θέλω να το κάνω και εγώ. Φεύγω, λοιπόν, από το κοινό και πάω και χώνομαι πίσω από τη σκηνή. Εκεί βλέποντας τον μετέπειτα δάσκαλό μου να τα κάνει όλα μόνος του είπα ότι κι εγώ θα ασχοληθώ με αυτό το είδος. Ξαφνιάστηκα θυμάμαι και για να γίνω πιο σαφής ένιωσα μέσα μου, όπως ακριβώς κάποιος που σκάβει και αναπάντεχα πετάγονται πίδακες νερού και τρέχει. Το θυμάμαι ακόμα και σήμερα, γιατί ήταν τόσο έντονο και πρωτόγνωρο το συναίσθημα για μένα. Όσον αφορά το γεγονός ότι είμαστε λίγοι οι άνθρωποι που ασχολούμαστε με το θέατρο σκιών επαγγελματικά, θα σας πω το εξής: Πολλοί ζουν από τον Καραγκιόζη δίνοντας διάφορες παραστάσεις, αλλά λίγοι, ίσως και μετρημένοι στα δάχτυλα είναι αυτοί που συνεχίζουμε και εξελίσσουμε την παράδοση.
Υπήρξατε μαθητής του απαράμιλλου Ευγένιου Σπαθάρη. Τι θυμάστε από εκείνη την περίοδο της μαθητείας σας, δίπλα στον μεγάλο αυτόν δάσκαλο του θεάτρου σκιών;
Όπως έχω πει πολλές φορές στο παρελθόν, για τον Ευγένιο Σπαθάρη θα μπορούσα να μιλάω ώρες, θα μπορούσα κάλλιστα να γράψω βιβλίο. Τι να πρωτοθυμηθώ από αυτόν τον υπέροχο άνθρωπο, που δε μου στάθηκε μόνο σαν δάσκαλος, αλλά και σαν πατέρας! Θα σας πω μόνο, ότι δεν τον ενδιέφερε να μου μάθει αποκλειστικά και μόνον το πώς θα παίζω καλά τις παραστάσεις και το πώς θα φτιάχνω ωραίες φιγούρες. Τον ενδιέφερε πάνω από όλα το πώς θα με διαμορφώσει γενικότερα ως καλλιτέχνη, αλλά και ως άνθρωπο. Πάντα μου έλεγε: «Εγώ βρήκα τον Καραγκιόζη σε μία δύσκολη εποχή, κατάφερα να τον ανεβάσω, να τον κάνω να αναγνωριστεί ως τέχνη και να τον εξελίξω. Πάρε την σκυτάλη τώρα εσύ, κράτησέ τον ζωντανό και πήγαινέ τον παραπέρα!».
Τα σκηνικά και τις φιγούρες τις φτιάχνετε εσείς; Πόσο δύσκολο είναι να μάθει κανείς να παίζει με τις φιγούρες; Απαιτείται πολλή εξάσκηση;
Ο καλλιτέχνης είναι δημιουργός. Και ειδικότερα ο καλλιτέχνης του θεάτρου σκιών είναι ένας πολύπλευρος δημιουργός. Γράφει ως εκ τούτου το έργο και φτιάχνει τις φιγούρες. Για να φτιάξεις μάλιστα τις φιγούρες σωστά, θα πρέπει να τις αντιμετωπίσεις σαν ανθρώπους – ηθοποιούς που έχεις κληθεί να σχεδιάσεις τα κουστούμια τους. Άρα γίνεσαι ζωγράφος και ενδυματολόγος. Σχεδιάζει επομένως, κατασκευάζει και τα σκηνικά, αλλά και αυτά που χρειάζονται για το πανί του Καραγκιόζη, καθώς και αυτά που χρησιμοποιούνται και εκτός πανιού ο επαγγελματίας καλλιτέχνης του θεάτρου σκιών. Επομένως συν τοις άλλοις θα πρέπει να είσαι και σκηνογράφος. Φυσικά να είσαι και μίμος για να κάνεις τις φωνές των προσώπων της παράστασης, αλλά και καλός χειριστής για να τις κινείς σωστά. Δεν είναι, όπως καταλαβαίνετε εύκολη υπόθεση να μάθει κανείς να παίζει σωστά με τις φιγούρες, ενώ η εξάσκηση που απαιτείται για την ορθή μεταχείρισή τους είναι μεγάλη. Χρειάζονται για την ακρίβεια πολλές ώρες για να πετύχεις τη σωστή κίνηση της κάθε φιγούρας. Πρέπει πιο συγκεκριμένα να τη μελετάς και σαν χαρακτήρα, γιατί παίζει καταλυτικό ρόλο η κίνηση που θα δώσεις. Οι κινήσεις έτσι, είναι αναγκαίο να είναι όσο γίνεται, κοντά στην ανθρώπινη.
Αλήθεια,ποια θεωρείτε πως είναι η φιλοσοφία του Καραγκιόζη και του ελληνικού θεάτρου σκιών γενικότερα; Επειδή ορισμένοι τον θεωρούν ως κακό πρότυπο, ποια είναι τελικά η ιδεολογία του; Είναι κλέφτης και ρέμπελος; Είναι αναρχικός; Είναι αριστερός ή μήπως τελικά είναι ένας επαναστάτης δίχως να γνωρίζει τι ακριβώς ζητάει;
Η φιλοσοφία του Καραγκιόζη δεν είναι αυτή που οι περισσότεροι νομίζουν. Σε αυτό δυστυχώς φταίνε και πολλοί που ασχολήθηκαν με τον Καραγκιόζη και με την εικόνα που πρόβαλαν πάνω του. Ο Καραγκιόζης είναι ο κλασικός τύπος του Έλληνα, που με το πολυμήχανο μυαλό του σκέφτεται το πώς θα φάει ο ίδιος, αλλά και το πώς θα ταΐσει και την οικογένειά του. Παρά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει δεν το βάζει κάτω, είναι πάντα αισιόδοξος, ελεύθερο πνεύμα, δεν υποτάσσεται ποτέ. Τα βάζει με την εξουσία γιατί βιώνει και ο ίδιος τις αδικίες που βιώνει ο λαός. Προσπαθεί να δουλέψει, αλλά δεν έχει μάθει γράμματα, δεν έχει σπουδάσει κάτι, και έτσι καταπιάνεται με όλα γιατί πρέπει να ζήσει. Δεν κάνει βέβαια κακό σε κανέναν γιατί οι δουλειές που κάνει, (αλλά ουσιαστικά δεν τις κάνει), δεν κάνουν κακό στον συνάνθρωπό του. Ο Καραγκιόζης δεν είναι ούτε δεξιός, ούτε αριστερός. Δεν είναι πολιτικοποιημένος. Ίσως γι’ αυτό ποτέ καμία κυβέρνηση δεν τον στήριξε πραγματικά. Ο Καραγκιόζης είναι ο λαός, που θέλει ένα δίκαιο και καλό σήμερα και ένα πολύ καλύτερο αύριο.
Τολμά άραγε ο σύγχρονος καραγκιοζοπαίχτης να καθιερώσει μία καινούργια φιγούρα ή είναι δύσκολο να αφομοιωθεί εν γένει από το θέατρο σκιών και το κοινό;
Κατά καιρούς βγαίνουν καινούργιες φιγούρες για τις ανάγκες των παραστάσεων. Όμως το να προστεθεί κάποιος καινούργιος ήρωας στην παρέα του Καραγκιόζη, όπως είναι ο Σιορ Διονύσιος, ο Σταύρακας και υπόλοιποι είναι δύσκολο. Οι ήδη υπάρχοντες ήρωες καλύπτουν, άλλωστε όλους τους τύπους των ανθρώπων που έχουμε γύρω μας. Οι τύποι του Καραγκιόζη βλέπετε επιβίωσαν πολλά χρόνια, ενώ οι όποιες προσπάθειες έγιναν κατά καιρούς για να ενσωματωθούν νέοι, το κοινό τους απέρριπτε.
Πώς πιστεύετε ότι μπορείτε να βοηθήσετε τον πολιτισμό με τον Καραγκιόζη στη σημερινή δύσκολη εποχή και τι θα συμβουλεύατε τα νέα παιδιά που θέλουν να ασχοληθούν με το θέατρο σκιών;
Ο Καραγκιόζης ήταν πάντα κοντά στον λαό στις δύσκολες εποχές και ήταν πάντα η ευχάριστη νότα στις δυσκολίες του κόσμου. Έδινε θάρρος στον κόσμο και αισιοδοξία. Στην κατοχή παίζανε οι καραγκιοζοπαίκτες τα ηρωικά έργα και από τις νίκες των ηρώων του ‘21 ο κόσμος έπαιρνε θάρρος. Το «πεινάω» του Καραγκιόζη είναι το «πεινάω» όλου του κόσμου. Στις δυσκολίες που βιώνει Καραγκιόζης, βλέπει ο κόσμος τις δικές του. Η συμβουλή που θα έδινα σε αυτούς που θέλουν να ασχοληθούν με την τέχνη του θεάτρου σκιών είναι καταρχάς να αγαπάνε την τέχνη, να πάνε κοντά σε ανθρώπους που γνωρίζουν πραγματικά την τέχνη αυτή και να είναι έτοιμοι να κάνουν θυσίες για αυτήν. Βέβαια πρέπει να έχουν και το ταλέντο! Να μη βιάζονται επίσης να γίνουν παίκτες.Οι περισσότεροι δυστυχώς, μαθαίνοντας μερικά βασικά πράγματα έχουν την εντύπωση πως μπορούν να ανέβουν στη σκηνή, δίχως ουσιαστικά να έχουν μάθει καλά την τέχνη. Θα πρέπει ακόμη να μην το κάνουν επιπόλαια για να φανούν και με μοναδικό σκοπό να βγάλουν χρήματα, διότι τότε δεν αγαπούν αληθινά την τέχνη και φυσικά δε θα αντέξουν στον χρόνο. Αλλά και το παιδί που θα δει πρώτη φορά θέατρο σκιών από αυτόν τον άνθρωπο, είναι δεδομένο ότι δε θα αγαπήσει ποτέ τον Καραγκιόζη. Κάτι πολύ σημαντικό που παραγνωρίζουν οι άνθρωποι αυτοί είναι ότι δε θα αφήσουν πίσω τους κάτι δημιουργικό.
Ποια είναι η αίσθηση που έχετε αποκομίσει από τη συναναστροφή σας με τα παιδιά; Πώς καταφέρνετε πράγματι να κρατάτε ζωντανή την «παιδικότητά» σας μέσα σε αυτήν τη σκληρή εποχή όπου ζούμε;
Τα παιδιά αγαπούν τον Καραγκιόζη διότι στις παραστάσεις μας γίνονται ένα με τους ήρωές της, ανεξαρτήτως αν είναι αγόρια ή κορίτσια. Όλοι νιώθουν έτσι δυνατοί και χειροκροτούν δυνατά όταν για παράδειγμα ο Μεγαλέξανδρος σκοτώνει το φίδι. Νιώθουν δηλαδή ότι το έκαναν αυτοί. Όταν μάλιστα ο Καραγκιόζης κάνει πλάκες στους φίλους του νιώθουν ότι τις κάνουν κι αυτοί. Αυτή ακριβώς η συναναστροφή με τα παιδιά είναι που μου δίνει τη δύναμη και τη ζωντάνια για ό,τι κάνω. Ο καλλιτέχνης, άλλωστε είναι ένα μικρό παιδί. Βλέπει αυτά που οι άλλοι δε βλέπουν και χαίρεται με πράγματα που οι άλλοι δεν μπορούν να κατανοήσουν. Ο καλλιτέχνης έχω καταλήξει πως είναι ένας δραπέτης της σκληρής πραγματικότητας γιατί την ώρα που δημιουργεί, αφήνει πίσω του όλα τα άσχημα που μπορεί να γίνονται γύρω του.
Ολοκληρώνοντας τη συνέντευξη, όταν φεύγουν οι θεατές από τις παραστάσεις σας, τι θα θέλατε να έχουν νιώσει;
Πάντα θέλω οι θεατές να φεύγουν ευχαριστημένοι και γεμάτοι. Θέλω να φεύγουν χαρούμενοι, χαμογελαστοί και αισιόδοξοι.
Ευχαριστώ από καρδιάς τον Χρήστο Στανίση για την πολύ ενδιαφέρουσα συνομιλία μας και του εύχομαι καλή επιτυχία στο σπουδαίο καλλιτεχνικό και πάνω από λαογραφικό έργο που υπηρετεί με απαράμιλλο και αξιοθαύμαστο σεβασμό.
Συνέντευξη: Eυθύμιος Ιωαννίδης
1 Trackback / Pingback