Κριτική για το «Περιμένοντας τον Γκοντό» από τον Γιάννη Κακλέα: "Δεν υπάρχει τίποτα πιο αστείο από τη δυστυχία μεταμφιεσμένη σε Βαριετέ"

118548192_1282851015397874_8850467067846630609_n

Ήμασταν εκεί για εσάς, το StellasView.gr βρέθηκε με τον Νέστορα Αναστάσιο στο θέατρο Δάσους την Τετάρτη, 26 Αυγούστου 2020 και παρακολούθησε το αριστούργημα του Θεάτρου του Παραλόγου, το εμβληματικό «Περιμένοντας τον Γκοντό» του Σάμιουελ Μπέκετ, σε σκηνοθεσία του Γιάννη Κακλέα, με ένα καστ τεσσάρων καταξιωμένων και καταπληκτικών ηθοποιών: Σπύρος Παπαδόπουλος, Άρης Σερβετάλης, Θανάσης Παπαγεωργίου και Ορφέας Αυγουστίδης.

Η συνθήκη

Σε μία τόσο δύσκολη συγκυρία με τα φεστιβάλ να ακυρώνονται το ένα μετά το άλλο και με διάχυτη την αβεβαιότητα και τον προβληματισμό για το τι μέλλει γενέσθαι από ολόκληρο τον θεατρικό και εν γένει τον καλλιτεχνικό κόσμο σχετικά με την εξέλιξη της πανδημίας του κορωνοϊού και το πως και αν τελικά θα δουλέψουν οι εργαζόμενοι της τέχνης παρακολουθήσαμε με όλα τα υγειονομικά πρωτόκολλα και με καθολική χρήση μάσκας καθ’ όλη τη διάρκεια της παράστασης το αριστούργημα του λεγόμενου “Θεάτρου του Παραλόγου” το «Περιμένοντας τον Γκοντό» του Σάμιουελ Μπέκετ.

Ο σκηνοθέτης Γιάννης Κακλέας έχοντας ήδη δει τον χειμώνα που μας πέρασε τρεις παραστάσεις του να κατεβαίνουν άρον άρον λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού, ήρθε με μία θεατρική πρόταση για καλοκαιρινή περιοδεία η οποία προτάσσει ξανά στο κοινό το θέατρο της ουσίας, ένα θέατρο που δεν βασίζεται στον εύκολο εντυπωσιασμό, ούτε όμως αυτοεγκλωβίζεται και στην κουλτούρα του, ένα θέατρο που προκαλεί τις αισθήσεις των θεατών και δίνει τροφή για σκέψη στηριζόμενο στην απλότητα των μέσων μέσα στη δύσκολη αυτή θεατρική πραγματικότητα που βιώνουμε, αλλά αποφεύγοντας το πρόχειρο.

Το έργο

Το «Περιμένοντας τον Γκοντό» γράφτηκε από τον αυτοεξόριστο στη Γαλλία Μπέκετ στο διάστημα μεταξύ του Οκτωβρίου του 1948 και του Ιανουαρίου του 1949, στα γαλλικά, μετά την εμπειρία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και της γαλλικής αντίστασης στη γερμανική κατοχή που ο συγγραφέας είχε βιώσει εκ των έσω. Έκανε παγκόσμια πρεμιέρα στη γαλλική γλώσσα, ύστερα από αρκετές περιπέτειες, στο Théâtre de Babylone στο Παρίσι το 1953. Η πρεμιέρα προκάλεσε αμφίθυμες αντιδράσεις στο κοινό. Σύντομα ωστόσο η φήμη της παράστασης προκάλεσε το ενδιαφέρον του κόσμου του Παρισιού που έσπευσε να τη δει. Ο γαλλικός Γκοντό έγινε επιτυχία. Ως αποτέλεσμα, αιτήσεις για διασκευή ή μετάφραση του έργου στα αγγλικά κατέφθασαν από Αγγλία και Αμερική στο γραφείο του ατζέντη του Μπέκετ. Ο συγγραφέας, φοβούμενος την παρέμβαση κάποιου άλλου στο έργο του, αποφάσισε να το μεταφράσει ο ίδιος στα αγγλικά. Οι πρώτες προσπάθειες ανεβάσματος του έργου σε Αμερική και Αγγλία ήταν το ίδιο επεισοδιακές όπως η παραγωγή της Γαλλίας. Στις παρουσιάσεις και στις δύο όχθες του Ατλαντικού, το κοινό αρχικά αντέδρασε αμήχανα έως επιθετικά, καθώς δεν ήταν προετοιμασμένο για τον νέο τύπο δραματουργίας που πρότεινε ο Μπέκετ. Ωστόσο, σύντομα η αξία του «Γκοντό» αποκαλύφθηκε στους κριτικούς και το θεατρόφιλο κοινό και πλέον στις μέρες μας έχει αναγνωριστεί ως ένα από τα αριστουργήματα της παγκόσμιας δραματουργίας.

Υπόθεση

Ο Βλαδίμηρος και ο Εστραγκόν, δύο επιζήσαντες μοναχικοί χαρακτήρες, συναντιούνται στο ίδιο σημείο για άλλη μία φορά. Μετέωροι σε ένα έρημο τοπίο, μιλούν, αστειεύονται, παίζουν , σιωπούν και περιμένουν.

Στο «Περιμένοντας τον Γκοντό» ο Μπέκετ αντιπαραβάλει την τραγική πορεία του ανθρώπου προς το θάνατο, με την καθημερινή φάρσα της ύπαρξης. Όπως ισχυρίζεται ο Knowlson στο βιβλίο του “Η κατάρα της δόξας” οι εμπειρίες του συγγραφέα από την γερμανική κατοχή και την κτηνωδία των γεγονότων του Πολέμου πιθανώς να κατέστησαν φανερή σε αυτόν τη ματαιότητα της προσδοκίας μιας σωτηρίας που μπορεί να μην έρθει ποτέ. Ο Έσσλιν μας εξηγεί στο βιβλίο του “Το θέατρο του Παραλόγου” πως στο έργο αυτό η ανθρώπινη ύπαρξη αναπαρίσταται ως αναμονή και ο θάνατος σαν γεγονός παραμένει άπιαστος, που παρόλα αυτά είναι παρών στη φθίνουσα πορεία των ηρώων προς την αποσύνθεση.

Όπως πολύ εύστοχα σημειώνει ο Worton στην μελέτη του “Waiting for Godot and Endgame: theatre as text” το «Περιμένοντας τον Γκοντό» πέρα από τη σπουδαιότητα που έχει σαν αυθύπαρκτο έργο τέχνης μαζί με «Το Τέλος του παιχνιδιού», συνιστούν την κρίσιμη μετάβαση του μοντέρνου δυτικού θεάτρου από τον μοντερνισμό και το στοχασμό πάνω στον εαυτό, στο μεταμοντερνισμό και τις πρακτικές της παρωδίας και του κατακερματισμού της αφήγησης.

Σκηνοθεσία

Ο Γιάννης Κακλέας σκηνοθετώντας για δεύτερη φορά στην καριέρα του το συγκεκριμένο έργο, μας παραθέτει έναν εξαιρετικό «Γκοντό» που διεγείρει τις αισθήσεις μας με παρόμοιο τρόπο μιας γαλλικής παράστασης Μιούζικ Χωλ. Μέσα από τον χορό, τη μουσική και τα αστεία του Βαριετέ συνθέτει με μοναδικό τρόπο και απόλυτη πιστότητα το αυθεντικό πνεύμα του έργου και του Μπέκετ.

Οι μισότρελοι σαλτιμπάγκοι του έργου αρχικά μας προκαλούν γέλιο με την ανικανότητα τους να διαμορφώσουν ρεαλιστικά την πραγματικότητά τους, κατά παρόμοιο τρόπο που οι διάφορες φιλοσοφίες αδυνατούν να εκπληρώσουν τη σωτηρία που υπόσχονται, ωστόσο μέσα από την σουρεαλιστική επανάληψη του κωμικού και του γκροτέσκου το αστείο σβήνει καθώς αυτό επαναλαμβάνεται συνεχώς, διαλύοντας την αρχική φάρσα και τις πνευματώδεις συζητήσεις των ηρώων σε μία ιλαροτραγωδία που αποτυπώνει το υπαρξιακό τους αδιέξοδο.

Καταπληκτική δουλειά έχει γίνει και με τα πολυκαιρισμένα κουστούμια και τα καπέλα της παράστασης από την Ηλένια Δουλαδίρη, τα οποία παραπέμπουν αισθητικά στη φιγούρα του Σαρλότ και μένουν απολύτως πιστά στις αναλυτικές οδηγίες του έχει αφήσει ο ίδιος ο Μπέκετ.

Βασιλική Μακρή: “μαθαίνω και εξελίσσομαι μέσα από την επαφή μου με νέα κείμενα”

Στο ίδιο πνεύμα και το υπέροχο σκηνικό του Σάκη Μπιρμπίλη – Γιάννη Κακλέα που αποπνέει την αίσθηση του άχρονου και άτοπου “Μπεκετικού” χώρου, της λιτότητας, της διάλυσης και της σήψης, με το χαρακτηριστικό φυσικά δέντρο δίπλα από το οποίο οι δύο περιπλανώμενοι “αλήτες” Βλαδίμηρος και Εστραγκόν, περιμένουν αενάως τον μυστηριώδη άνδρα που ονομάζεται Γκοντό και από το οποίο σκέφτονται να κρεμαστούν.

Ερμηνείες

Ο Σπύρος Παπαδόπουλος μας δίνει ακόμα μια σπουδαία, φυσική και αβίαστη ερμηνεία στον ρόλο του Εστραγκόν. Η παιχνιδιάρικη και ανάλαφρη ερμηνεία του χαρακτηρίζεται από μία κωμική μελαγχολία που χτυπά ακριβώς στο κέντρο του “Μπεκετικού” ζητούμενου του έργου: αυτό της στοχαστικής φάρσας, που άλλοτε μας κάνει να γελάσουμε αβίαστα με τη δυστυχία του ήρωα και άλλοτε μας θλίβει καθώς αναλογιζόμαστε τον εαυτό μας στη θέση του. Ο Εστραγκόν του Παπαδόπουλου έχει κάτι από την αγνότητα ενός παιδιού στον τρόπο που θέλει να κοιμηθεί, να ονειρευθεί, στον τρόπο που παραπονιέται στον Βλαδίμηρο, αλλά και τη βαθιά μελαγχολία ενός άστεγου επαίτη.

Ο σπουδαίος ηθοποιός Θανάσης Παπαγεωργίου μας παραθέτει μία εξαιρετική στοχαστική και μελετημένη ερμηνεία του Βλαδίμηρου, πετυχαίνοντας ακριβώς το “Μπεκετικό” ζητούμενο του έργου που θέτει τον Βλαδίμηρο στον αντίποδα του Εστραγκόν, σε αυτό βοηθάει και η καταπληκτική χημεία του Παπαγεωργίου με τον Παπαδόπουλο. Ο Παπαγεωργίου ξεκινά τη στοχαστική στιχομυθία του Βλαδίμηρου, ενώ ο Παπαδόπουλος ακολουθεί περισσότερο κωμικά, σαν ένα παιδί που βαριέται τα φιλοσοφικά ερωτήματα και προτιμάει το παιχνίδι. Έτσι ενώ ο Βλαδίμηρος συνεχώς εφευρίσκει νέες ιδέες, ερωτήματα και ζητήματα, ο Εστραγκόν εμμένει στα ίδια, επαναλαμβάνοντάς τα μονότονα σε μία ατέρμονη ιλαροτραγωδία.

Το δεύτερο ντουέτο του έργου ο Άρης Σερβετάλης και ο Ορφέας Αυγουστίδης μας άφησε άφωνους με τις συγκλονιστικές τους ερμηνείες στους ρόλους του Πόντζο και του Λάκυ αντίστοιχα. Οι δύο ηθοποιοί πετυχαίνουν την τέλεια “Μπεκετική” αίσθηση των εξαθλιωμένων ανθρώπινων συνειδήσεων, μυαλών και σωμάτων, αποκαλύπτοντας όλες τις ατέλειες, τις αδυναμίες και την ασχήμια των ηρώων τους, ενώ καταφέρνουν να μετατρέψουν την εξαχρείωση και την αηδία προς τους ήρωες σε συμβολισμό και κυρίως σε δυνατότητα για γέλιο.

Εν κατακλείδι, θα λέγαμε πως πρόκειται για μία μοναδική παράσταση, ενός έτσι κι αλλιώς σπουδαίου έργου που βασίζεται επάνω στις μοναδικές και αυθεντικά “Μπεκετικές” ερμηνείες των ηθοποιών που δεν πρέπει να χάσετε.